Antoni Michna

Antoni Michna - budowniczy kościoła w Gdańsku Letnicy

Wolne Miasto Gdańsk utworzono w roku 1920 na mocy Traktatu Wersalskiego. Posiadało ono własny Parlament,  stanowiący władzę ustawodawczą oraz Senat, będący władzą wykonawczą.  Nadzór nad nimi sprawował Wysoki Komisarz Ligi Narodów. Polce przypadło prawo do prowadzenia spraw zagranicznych oraz kolei na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Ponadto otrzymała ona zgodę Ligi Narodów na założenie wojskowej składnicy tranzytowej  na półwyspie Westerplatte.

Społeczność polska w mieście sięgała 15 % ogółu mieszkańców i była zrzeszona w ramach organizacji   „Gmina Polska”. Polacy byli silną grupą narodowościową, nadając  charakter i "ducha miejsca"  miastu.  Prężnie działały rozmaite tu rozmaite organizacje np. Towarzystwo Śpiewacze "Lutnia", Towarzystwo Czytelni Ludowych, Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki, Związek Harcerstwa Polskiego, Skauci, Towarzystwo "Sokół", Klub Sportowy "Gedania".

Szkolnictwo polskie w  Gdańsku rozwijało się dwutorowo.

Pierwszym elementem były szkoły publiczne, nazwane „senackim”, ze względu na pozostawanie pod kuratelą Senatu Wolnego Miasta Gdańska.

Drugą możliwością rozwoju polskiego szkolnictwa w Gdańsku w latach 1919-1939 była tzw. „Macierz Szkolna”. Stanowiły ją szkoły, podlegające pod polskie ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Szkolnictwo to utworzone zostało wobec sytuacji systematycznego ograniczenia działalności polskich „szkół senackich”.

Na tym tle możemy lepiej zobaczyć dorobek życia Antoniego  Michny.  Urodził się on 17. 05. 1870r. w miejscowości Wysoka pow. Starogard Gdański.  W pracy zawodowej podjął on od 1912r. funkcję nauczyciela w szkołach finansowanych później przez władzę Wolnego Miasta Gdańska. W ten sposób objął stanowisko  rektora (kierownika) szkoły podstawowej w Gdańsku Letnicy. Pomimo działań skierowanym przeciwko Polakom, Antoni Michna, niestrudzenie nauczał do roku 1939.

Oprócz pracy pedagogicznej, zasłynął jako działacz katolicki i narodowy. Jego największym dziełem była inicjatywa i stałe zaangażowanie w utworzenie parafii w Letnicy . Pełniąc od 14.01.1912r. zadanie przewodniczącego  Towarzystwa Budowy Kościoła, przyczynił się do powstania nowej świątyni pw. św. Anny, która została poświęcona 30.07. 1933r. Za swą działalność rektor Michna w  1935 r. został uhonorowany wysokim odznaczeniem papieskim „Pro Ecclesia et Pontifice”.

Z dniem wybuchu II wojny światowej wszyscy nauczycieli ze „szkół senackich” zostali zwolnieni, po czym następowały aresztowania osób niewygodnych dla władz hitlerowskich. Antoni Michna w pierwszych dniach września został  osadzony w obozie koncentracyjnym w Sztutthofie, gdzie przydzielono mu  numer obozowy 968.

W warunkach obozowych próbowano utworzyć szkołę konspiracyjną. Jej zaczątek stanowił barak, w którym byli przetrzymywani nauczyciele. Nie okazało się to jednak na dłuższy czas możliwe…

Część polskich nauczycieli osadzonych jesienią 1939 r. w obozie Stutthof, w tym księża  zaangażowani w działalność Macierzy Szkolnej w Wolnym Mieście Gdańsku, m.in. ks. Franciszek Rogaczewski, Marian Górecki i Bronisław Komorowski zostali rozstrzelani 11 stycznia i 22 marca 1940 r. (Św. Jan Paweł II wyniósł tych kapłanów do chwały ołtarzy
 19 czerwca 1999r.) Kadra nauczycielska Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie i pracownicy Szkoły Morskiej w Gdyni, zostali wywiezieni w kwietniu 1940 r. do KL Sachsenhausen, a stąd do KL Mauthausen-Gusen.

Antoni Michna został zamordowany w obozie Stutthof 14 kwietnia 1940 r.   Jego grób znajduje się na Cmentarzu na Gdańskiej Zaspie(Nr 968, kwatera numer XI-131, rząd V).
    Postać tego wybitnego Polaka i chrześcijanina tak charakteryzuje Waldemar Nocny, autor publikacji na temat Letnicy: Antoni Michna jako nauczyciel, pozostawał wielkim społecznikiem i animatorem życia społeczności lokalnej, szczególnie jego katolickiej części. Uważany za czołową postać robotniczej dzielnicy przyportowej, niestrudzenie zabiegający o budowę kościoła ( w projekcie - bazyliki), organizator niezliczonych zbiórek pieniężnych na budowę świątyni, fundator jednego z dzwonów. Jego pisma kierowane do Kurii Biskupiej, władz miasta, czy firm budujących kościół - formułowane w precyzyjny i klarowny sposób, naznaczone pięknym charakterem pisma. Pozostał we wspominkach najstarszych mieszkańców Letnicy otoczony wielkim uznaniem i sentymentem.

Dla uczczenia jego zasług dla Letnicy, wmurowana została w nawie kościoła św. Anny i Joachima marmurowa tablica pamiątkowa, zaś dawną ulicę Żelazną, która przebiegała obok kościoła przemianowano na ul. Antoniego Michny.

ks. Zbigniew Drzał